હાલ અત્યારે પંજાબ અને હરિયાણા ના કિસાનો આંદોલન કરી રહ્યા છે તેઓ દિલ્હી તરફ કૂચ કરી રહ્યા છે. જો કે, તેમની યાત્રા મુશ્કેલીઓથી ભરપૂર છે. કેટલાક ખેડૂતો રસ્તામાં સંઘર્ષ કરી રહ્યા છે અને ખાસ કરી ને પંજાબ હરિયાણામાં હાલત ખુબ જ ભયજનક આંદોલન તરફ જઈ રહ્યા છે. આ ખેડૂતો તેમની લડત પ્રતિકૂળ સંજોગો સામે પણ અવિચલિત છે, કારણ કે તેઓ તેમની સખત મહેનત માટે ન્યાય અને વાજબી વળતરની માંગ કરે છે. ત્યારે આપણે આ બાબતે વિગત વાર જાણવું જરૂરી બની રહેશે. શા માટે આપણા રાષ્ટ્રની કરોડરજ્જુ એવા ખેડૂતો હાલમાં ભારે પડકારોનો સામનો કરી રહ્યા છે? શા માટે તેઓ ખેતરોમાંથી રસ્તા પર આંદોલન માટે આવી રહ્યા છે ?
સૌથી મહત્વ ની વાત એ છે કે ખેડૂતો તેમની પેદાશો માટે લઘુત્તમ ટેકાના ભાવ (MSP) પર કાનૂની ગેરંટી માંગી રહ્યા છે. આ સિવાય અન્ય બીજું છૂપું કારણ એ પણ હોય શકે કે પ્રવર્તમાન સરકાર સામે વિરોધ પક્ષ ચૂંટણી માં ફાયદો મેળળવા માટે ખેડૂતો નો ઉપયોગ પણ કરી રહ્યા હોય તેવું પણ બની શકે પરંતુ આપણે ખેડૂતોનો મુખ્ય પ્રશ્ન વિષે ચર્ચા કરીયે.
આ પણ વાંચો - કાયદો અને અધિનિયમ
આપણા દેશની ખાદ્ય સુરક્ષાને ટકાવી રાખવામાં તેમની મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકાને ઓળખીએ જેને આપણે મિનિમમ સપોર્ટ પ્રાઈસ (MSP), જેને એડવાઈઝરી પ્રાઈસ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ જ મૂદા ને કારણે આજે કિસાનો આંદોલનો કરી રહ્યા છે.
1960ના દાયકામાં હરિયાળી ક્રાંતિ દરમિયાન, ભારતે દુષ્કાળ અને યુદ્ધને કારણે ખોરાકની અછતનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. જમીનની ઉત્પાદકતા વધારવા માટે MSP સહિતની કિંમતની નીતિઓ રજૂ કરવા માટે કૃષિ ભાવ આયોગ (APC) ની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી. APC પાછળથી સંદર્ભની વ્યાપક શરતો સાથે CACP માં પરિવર્તિત થયું હતું. MSP ખેડૂતોને ટેકો આપવા અને આપણા કૃષિ ક્ષેત્રમાં સ્થિરતા સુનિશ્ચિત કરવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે.
MSP એ અમુક કૃષિ ઉત્પાદનો માટે સરકાર દ્વારા નિર્ધારિત લઘુત્તમ કિંમત છે. જો ખુલ્લા બજારના ભાવ આ MSP થી નીચે આવે છે, તો સરકાર સીધા ખેડૂતો પાસેથી આ ઉત્પાદનો ખરીદે છે. તેનો મુખ્ય હેતુ ખેડૂતોના હિત ની સુરક્ષા કરવા માટે છે. MSP એ સુનિશ્ચિત કરે છે કે ખેડૂતોને તેમની લણણી માટે લઘુત્તમ નફો મળે અને વ્યાજબી ભાવ મળે. તે સિવાય MSP થી દેશમાં ખાદ્ય સુરક્ષા વધારવામાં ફાળો મહત્વ નો છે. ભારત સરકાર વર્ષમાં બે વખત અંદાજે બે ડઝન થી વધુ કોમોડિટીઝ માટે MSP થી નક્કી કરે છે.
કૃષિ મંત્રાલય હેઠળની સર્વોચ્ચ સલાહકાર સંસ્થા, કૃષિ ખર્ચ અને કિંમતો માટે કમિશન (સીએસીપી) નીચેના વિવિધ પરિબળોના આધારે એમએસપીની ભલામણ કરે છે જેમાં
- રાષ્ટ્રીય જરૂરિયાતો
- ઉપલબ્ધ સંસાધનો
- ખેડૂત વેતન
- રહેવાની કિંમત
- ઉત્પાદન સ્પર્ધાત્મકતા
જેવા મૂદા આવરી લેવામાં આવે છે.
જો કે, કેટલીકવાર CACP ભલામણો અને સરકારી નિર્ણયો વચ્ચે વિસંગતતાઓ જોવા મળે છે, જેના કારણે MSP નો રાજકીય સાધન તરીકે ઉપયોગ થાય છે. ફૂડ કોર્પોરેશન ઓફ ઈન્ડિયા (FCI) અને નેશનલ એગ્રીકલ્ચરલ કો-ઓપરેટિવ માર્કેટિંગ ફેડરેશન (NAFED) રાજ્ય સ્તરે MSP લાગુ કરવામાં ભૂમિકા ભજવે છે. MSP જાહેર વિતરણ પ્રણાલીને પણ ટકાવી રાખે છે.
સારાંશ
MSP લાગુ કરવા માટે સરકાર ને ઘણી બધી બાબતો નો વિચાર કરો પડે છે જેમાં ખાદ્યાન્ન જથ્થો, ફુગાવો , મોંઘવારી, વગેરે પોઇન્ટ પર અસર પડે શકે છે જેના કારણે બાકી ના લોકો ને હાલાકી ના પડે દેશ ના અર્થતંત્ર નો વિકાસ દર જળવાઈ રહે તે રીતે MSP લાગુ કરવાની પ્રોસેસ કરવી જરૂરી છે. આથી આંદોલન ના માર્ગે કિસાનો પોતાની માંગણી મૂકે તે વ્યાજબી છે કારણ કે બંધારણ દ્વારા હર કોઈ ને શાંતિપૂર્ણ આંદોલન કરવાની છૂટ છે. પરંતુ સાથે સાથે અહીંયા એ પણ જોવું જરૂરી છે કે કાયદા વિરુદ્ધ જઈ ને આંદોલન કરતા વ્યક્તિ સામે કાનૂની કાર્યવાહી નો સામનો કરવો પડી શકે છે. જેથી માંગ વ્યાજબી અને અનુરૂપ હોય તે જરૂરી છે. આંદોલન હિંસાત્મક ના બની રહે તથા લેભાગુ પક્ષો પોતાના રાજકીય લાભ માટે કિસાનો નો ગેરઉપયોગ કરી ના જાય તેનું ખાસ ધ્યાન રાખવું જરૂરી છે.
આ પણ વાંચો - કાયદો અને અધિનિયમ